Jakie są zasady przyznawania emerytury z KRUS?

System emerytalny KRUS (Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego) działa niezależnie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i został stworzony z myślą o rolnikach prowadzących samodzielne gospodarstwa rolne oraz ich rodzinach. Aby uzyskać emeryturę z KRUS, należy spełniać określone warunki, które różnią się od tych, obowiązujących w ogólnokrajowym systemie ZUS. Podstawowym wymogiem jest ukończenie wieku emerytalnego (obecnie 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) oraz opłacanie składek przez wymagany okres – w przypadku pełnej emerytury jest to minimum 25 lat podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Ważne jest również, aby w ciągu 10 lat bezpośrednio poprzedzających osiągnięcie wieku emerytalnego rolnik osobiście prowadził gospodarstwo rolne lub pracował w gospodarstwie, w którym był ubezpieczony. Osoby, które przez pewien czas opłacały składki do ZUS, mogą mieć prawo do tzw. emerytury mieszanej, ale podstawą niniejszego artykułu są zwykłe emerytury KRUS, oparte wyłącznie na systemie rolniczym.

Ile wynosi obecnie emerytura z KRUS?

Emerytury wypłacane przez KRUS są znacznie niższe niż te z ZUS. Wynika to głównie z niższych składek, jakie rolnicy opłacają do KRUS. Na dzień 1 marca 2024 roku podstawowa emerytura rolnicza z KRUS wynosi 1 788,44 zł brutto miesięcznie. Warto zaznaczyć, że w KRUS istnieje coś takiego jak tzw. część składkowa i część uzupełniająca – ta druga służy do zagwarantowania minimalnego świadczenia.

Jeśli rolnik opłacał składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe KRUS przez okres dłuższy niż 25 lat, to za każdy dodatkowy pełny rok przysługuje mu dodatkowo 1% podstawy emerytury, czyli obecnie około 17,88 zł brutto za każdy ponadwymiarowy rok. W przypadku 40 lat składkowych może to dać zauważalne zwiększenie świadczenia.

Przykładowe wyliczenie emerytury KRUS po 40 latach składkowych

Załóżmy, że rolnik pracował i był nieprzerwanie ubezpieczony w KRUS przez 40 lat. Jakie świadczenie emerytalne może go oczekiwać po osiągnięciu wieku emerytalnego?

• Podstawowa emerytura – 1 788,44 zł brutto
• 15 lat ponad wymóg 25 lat = 15% dodatku
• 15 x 1% x 1 788,44 zł = 268,27 zł brutto dodatkowo

Łączna emerytura brutto = 1 788,44 zł + 268,27 zł = 2 056,71 zł

Powyższe wyliczenie nie uwzględnia ewentualnych dodatków i wsparcia socjalnego, takich jak np. dodatek pielęgnacyjny po 75 roku życia czy 13. i 14. emerytura, które są przyznawane corocznie przez rząd.

Czy warto przechodzić na emeryturę KRUS po 40 latach pracy?

Dla wielu rolników 40 lat pracy w gospodarstwie jest rzeczywistością. Jednak system KRUS nie honoruje wprost przepracowanych lat jako głównego wyznacznika wysokości emerytury – liczy się przede wszystkim liczba lat składkowych powyżej progu 25 lat. Innymi słowy, nawet po przepracowaniu 40 lat, emerytura będzie bazować na stosunkowo niskiej kwocie podstawowej, która rośnie jedynie o symboliczny procent za każdy dodatkowy rok.

W związku z tym, wiele osób rozważa dobrowolne opłacanie składek do ZUS lub objęcie ubezpieczeniem w ZUS w okresach, gdy np. podejmowali pracę poza gospodarstwem. Pozwala to na późniejsze ubieganie się o świadczenie mieszane, które bywa korzystniejsze finansowo.

Jakie dokumenty są potrzebne do uzyskania emerytury z KRUS?

Aby ubiegać się o emeryturę rolniczą, należy złożyć wniosek w placówce KRUS, składając następujące dokumenty:

• Dowód osobisty lub inny dokument potwierdzający tożsamość
• Dokumenty potwierdzające okresy pracy w gospodarstwie rolnym
• Zaświadczenia o opłacaniu składek – KRUS ma dostęp do danych, ale czasami wymagane są potwierdzenia
• Wniosek o przyznanie emerytury – formularz KRUS-ER-10
• Dokumenty dotyczące współmałżonka, jeśli ubiegamy się o świadczenia rodzinne

Wniosek można złożyć nie wcześniej niż na 3 miesiące przed osiągnięciem wieku emerytalnego. KRUS rozpatruje wnioski w ciągu 30 dni od skompletowania dokumentacji.

Czy można pracować po przejściu na emeryturę KRUS?

Tak, jednak są pewne ograniczenia. Emeryt rolniczy, który nadal prowadzi gospodarstwo rolne, może kontynuować pracę, ale jeśli chce otrzymywać pełną emeryturę, musi zaprzestać osobistego prowadzenia gospodarstwa lub przekazać je np. dzieciom. Ponadto, przekroczenie pewnych progów dochodowych z działalności rolniczej może skutkować zawieszeniem lub zmniejszeniem świadczenia.

Od 1 stycznia 2018 roku częściowo zniesiono konieczność przekazania gospodarstwa rolnego w przypadku osób, które uzyskały świadczenie po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. W takich przypadkach dopuszczalne jest pobieranie emerytury przy jednoczesnym prowadzeniu gospodarstwa, pod warunkiem braku przeszkód formalnych.

Dlaczego emerytura z KRUS jest niższa niż z ZUS?

Główna przyczyna to niewielkie składki, jakie rolnicy opłacają do KRUS. Dla przykładu, w II kwartale 2024 roku pełna miesięczna składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe KRUS wynosi jedynie 418 zł, a w przypadku mniejszych gospodarstw może być jeszcze niższa. Dla porównania, osoby pracujące na etacie wnoszą znacznie wyższe składki do ZUS, co przekłada się na wyższe świadczenia emerytalne.

KRUS jako instytucja jest dotowana z budżetu państwa. Szacuje się, że nawet 90% środków na wypłaty świadczeń pochodzi z budżetu, a tylko około 10% z wpłacanych składek. To powoduje, że system ten jest często krytykowany jako niesprawiedliwy społecznie, choć z drugiej strony zapewnia minimalne zabezpieczenie dla rolników niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Jak zwiększyć swoją emeryturę z KRUS?

Choć system KRUS ma ograniczone mechanizmy zwiększania świadczenia, istnieją pewne sposoby na podniesienie przyszłej emerytury:

• Wydłużenie okresu składkowego – każdy dodatkowy rok powyżej 25 lat to +1% podstawy.
• Uzupełnienie ubezpieczenia w ZUS – poprzez pracę poza rolnictwem można uzyskać prawo do emerytury mieszanej.
• Dobrowolne oszczędzanie – warto rozważyć indywidualne konta emerytalne (IKE, IKZE) lub inne formy inwestycji.
• Unikanie przerw w ubezpieczeniu – ciągłość składek ma znaczenie przy kwalifikacji do pełnej emerytury.

W świetle prognoz demograficznych i możliwych przyszłych reform emerytalnych, samodzielne zabezpieczenie emerytalne coraz bardziej zyskuje na znaczeniu – także wśród rolników objętych systemem KRUS.