Mówili o nim: wielki samotnik, fanatyk sztuki i pracy – Tadeusz Makowski, malarz, rysownik, grafik, jeden z najwybitniejszych artystów polskich pierwszej połowy XX wieku. Francuski krytyk Louis Leon-Martin, pisząc o Makowskim, twierdził, że jest to człowiek bez biografii. Takie stwierdzenie jest z pewnością przesadzone, faktem jest jednak, że życie artysty było pozbawione sensacji i skandali. Co wiemy na temat Tadeusza Makowskiego?

Tadeusz Makowski — życie i twórczość

Tadeusz Makowski urodził się 29 stycznia 1882 w Oświęcimiu. W 1890 roku uległ poparzeniu. Wydarzenie unieruchomiło go na pewien czas w domu, w wyniku czego zaczął rysować. Wkrótce stało się to jego ulubioną rozrywką (w rodzinie nie było dotąd żadnych artystycznych tradycji). W szkole powszechnej wykazywał również uzdolnienia matematyczne, z czym jego praktyczny ojciec wiązał nadzieje na przyszłość. Konieczność dalszej edukacji syna skłoniła rodzinę do przeprowadzki.

W latach 1902–1906 studiował filologię klasyczną i polską na Uniwersytecie Jagiellońskim (wbrew marzeniom ojca), a w 1903 rozpoczął naukę malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, którą ukończył ze srebrnym medalem w 1908 roku. Podczas studiów brał udział w przygotowaniu spektakli do kabaretu literackiego Zielony Balonik — projektowałprojektował kukiełki do szopek.

Na przełomie 1908/1909 roku wyjechał do Paryża, gdzie pozostał do końca życia. Tu wszedł w krąg artystów skupionych wokół Henry Le Fauconniera, poznał słynnych kubistów m.in. Alberta Gleizesa, Jeana Metzingera, Fernanda Légera, Aleksandra Archipenkę, Pieta Mondriana i Guillaume’a. Apollinaire’a. Artysta nie założył rodziny, ale istotną rolę w jego życiu odgrywała przyjaźń.

Okres wojny spędził w Bretanii u przyjaciela Władysława Ślewińskiego, dokąd później wracał wielokrotnie. Od tego czasu malował pejzaże i sceny z życia miejscowych chłopów utrzymane w ciepłej tonacji żółcieni i czerwieni. W 1918 roku w obrazach Makowskiego pojawił się motyw kluczowy dla jego dalszej twórczości — postać dziecka. Artysta malował wówczas liryczne wizerunki dzieci w pastelowych tonacjach.

W 1923 roku Tadeusz Makowski wszedł w skład międzynarodowej grupy malarskiej m. in. z Marcelem Gromairem, Julesem Pascinem i Perem Krohgiem. W 1925 roku utrzymał zlecenie zilustrowania Pastorałek Tytusa Czyżewskiego.

W 1927 roku powstał obraz Powrót ze szkoły, gdzie artysta po raz pierwszy przybrał dziecięce sylwetki w trójkątne czapki, będące odtąd „znakiem rozpoznawczym” jego malarstwa. W tym roku miała również miejsce jego pierwsza indywidualna wystawa w Galerii Berty Weill. Jednak to druga wystawa, która odbyła się w tym samym miejscu rok później, przyniosła mu sukces i przesądziła o jego pozycji w środowisku. W 1930 roku artysta rozpoczął cykl obrazów: Szewc, Strzelec, Rybak.

Tadeusz Makowski zmarł 1 listopada 1932 roku w szpitalu Hotel Dieu w Paryżu na wylew krwi do mózgu. Miał 50 lat i był progu kariery. Po jego śmierci przyjaciele artysty, z M. Gromairem i krytykiem L.L. Martinem na czele, założyli Towarzystwo Przyjaciół Tadeusza Makowskiego. Jego celem było: „zrobić wszystko, co możliwe, aby dać publiczności pojęcie o prawdziwym obliczu Makowskiego i wielkości jego dzieła”.

W 1933 roku w Salonie Niezależnych miała miejsce pośmiertna wystawa dzieł artysty, a w 1936 roku wystawa na XX Biennale w Wenecji przyniosła mu sukces, jakiego nie doczekał. Wojna przerwała działalność stowarzyszenia, ale płótna, zdeponowane w paryskim składzie mebli, ocalały. W 1954roku dzieła Tadeusza Makowskiego wróciły do Polski.