Nikifor Krynicki to jeden z najwybitniejszych przedstawicieli prymitywizmu. Cichy, skromny, żyjący w ogromnej biedzie człowiek, sławę osiągnął dopiero pod koniec swojego życia. Siedemnaście lat temu na ekrany kin trafił film fabularny osnuty na wątkach biografii artysty Mój Nikifor, który przyczynił się do wzrostu zainteresowania malarzem. Za reżyserię odpowiadał Krzysztof Krauze, w tytułową rolę wcieliła się znana z drugoplanowych ról aktorka Krystyna Feldman.

Nikifor Krynicki — życiorys

Nikifor Krynicki, a właściwie Epifaniusz Drowniak, urodził się 21 maja 1985 roku w Krynicy. Jego ojcem był nieznany Polak, jeden z artystów malarzy, jakich wielu mieszkało wtedy w willi Trzy Róże, największym w tamtym czasie pensjonacie w Krynicy. Matka, Jewdokia Drowniak, głuchoniema żebraczka, była w krynickich pensjonatach posługaczką.

Artysta cierpiał na zaburzenia słuchu i mowy. Nigdy nie uczył się w żadnej szkole, nie umiał pisać ani czytać. Od wczesnych lat jego największą pasją było malarstwo, najdawniejsze znane prace Nikifora pochodzą jeszcze sprzed roku 1920. Malował akwarelą, używając przy tym także ołówka. Ogromna bieda, w jakiej przyszło mu żyć, sprawiła, że do swoich prac wykorzystywał każdy dostępny kawałek papieru, okładki zeszytów, opakowaniach po papierosach, itp.

Przez większą część życia Nikifor był nikomu bliżej znanym człowiekiem. Odkrył go dopiero ukraiński malarz Roman Turyn, a rozsławili państwo Banachowie. Od 1960 roku aż do śmierci artysty opiekował się nim krynicki artysta malarz Marian Włosiński. Poświęcił dla niego swój własny talent i stworzył Nikiforowi dobre warunki do pracy i życia. Po jego śmierci zadbał również, aby twórczość Nikifora została zachowana.

W 1962 roku Nikifor otrzymał nazwisko Krynicki. Przekonany o ważności swej sztuki, używał również przydomku Matejko.

Artysta zmarł w 1968 roku w Domu Pomocy Społecznej w Foluszu koło Jasła. Został pochowany w Krynicy.

Nikifor Krynicki — twórczość

Nikifor Krynicki jest czołowym przedstawicielem nurtu zwanego w malarstwie prymitywizmem. Artysta tworzył całe serie obrazków, które przedstawiały architekturę, pejzaże, postaci świętych oraz portrety. Swoje prace podpisywał często niezrozumiałymi ciągami „drukowanych“ liter i wyklejał do nich ramki z kolorowego papieru.

Na jego twórczość zwrócono uwagę za sprawą Romana Turyna, który w 1930 roku zapoznała z dziełami Nikifora polskich i ukraińskich malarzy (kapistów) przebywających w Paryżu. Obrazy artysty wzbudziły spory zachwyt, twórcy zwracali przede wszystkim uwagę na bezbłędne operowanie przez Nikifora samym kolorem. Niestety wciąż brakowało chętnych do kupowania jego prac i zrozumienia jego sztuki. Pierwsza publikacja na temat Nikifora Krynickiego pojawiła się w roku 1938 w czasopiśmie zatytułowanym Arkady. Jej autorem był Jerzy Wolff – nabywca dużej ilości dzieł Nikifora.

W 1947 w ramach akcji „Wisła” Nikifor Krynicki został wysiedlony na Ziemie Odzyskane. Wrócił stamtąd na piechotę do Krynicy aż trzy razy. Ostatecznie artyście pozwolono pozostać w Krynicy.

Prawdziwe odkrycie fenomenu Nikifora nastąpiło dopiero po wojnie, kiedy otoczono go opieką i przyjęto do ZPAP. Przyczynili się do tego m.in. krytycy sztuki Ella i Andrzej Banachowie, którzy opiekowali się artystą w latach 1948-1959. Napisali o nim kilka książek, a Nikifor wielokrotnie odwiedzał ich w Krakowie. Dzięki ich staraniom miała miejsce pierwsza wystawa prac Nikifora, która odbyła się w warszawskiej sali SARP w 1949 roku.

Dziewięć lat później prace Nikifora Krynickiego pokazano poza granicami kraju: w 1958 roku w paryskiej galerii Diny Vierny, w 1959 roku w Amsterdamie, Brukseli, Liege, a w 1960 roku w Hajfie. W Niemczech natomiast odbyły się trzy wystawy: w 1961 roku w Baden-Baden, w 1961 roku we Frankfurcie nad Menem i w Hanowerze.